«مهارت‌های کار با چاقو»؛ زندگی دوباره
مجله نماوا، علیرضا نراقی
اصطلاح «زندگی دوباره» اصطلاح پر‌مصرفی است. به مانند اصطلاحات بسیار دیگری که بار معنایی بزرگی دارند، اما از فرط استفاده وزن معنایی خود را از دست می‌دهند و به جمله‌ای بی‌ارزش برای بیان موقعیت‌های معمولی بدل می‌شوند. در درجه اول مستند چهل دقیقه‌ای «مهارت‌های کار با چاقو» ساخته توماس لنون فیلمی در احیای معنای حقیقی «زندگی دوباره» است. برندون شخصیت در واقع اصلی مستند که مدیر رستوران ادوینز است، می‌گوید به او حکم ده سال زندان داده شد به علت حمل مواد مخدر، اما وقتی قاضی به او حکم آزادی داد او با همه وجود «زندگی دوباره» را حس کرد و زندگی هیچگاه- حتی اگر بارها به شیرینی تکرار شود- ساده نیست. بسیاری در زندگی دوباره نیز شکست می‌خورند اما اساساً زندانی بازیابنده زندگی دوباره به قول یکی دیگر از زندانیان آزاد شده که در رستوران کار می‌کند «چیز مهمی برای اثبات کردن دارد» که وجود خود است و به همین دلیل سخت کار می‌کند و به موقعیتی گران‌بها که کمتر ممکن می‌شود بسیار وفادار است.
«مهارت‌های کار با چاقو» که در سال ۲۰۱۷ ساخته شده، در اسکار ۲۰۱۸ نامزد جایزه بهترین مستند کوتاه شد. فیلم درباره ۸۰ زندانی تازه آزاد شده مرد و زن درگیر مواد مخدر و سرقت است که توسط رستوران ادوینز در کلیولند اوهایو برای پروژه‌ای بلند پروازانه برگزیده شده‌اند. این رستوران که می‌خواهد عنوان بهترین رستوران کلاسیک غذای فرانسوی در آمریکا را کسب کند، زندانیان را آموزش می‌دهد و سپس وارد آزمون علمی دشواری می‌کند. سرآشپز فرانسوی رستوران خود معترف است که این هدف و اداره معمول چنین رستورانی حتی برای حرفه‌ای‌ها مشقت بار و همراه با آشفتگی است. پس این یک چالش بزرگ هم برای ۸۰ زندانی است و هم برای گردانندگان رستوران. اما برندون مدیر رستوران بر این ماجرا اصرار دارد چرا که او خود یک زندانی آزاد شده است و می‌داند کار، چه ارزشی برای یک زندانی آزاد شده دارد. فیلم در عین اینکه نمایانگر یک فرصت امیدبخش برای ورشکستگان و طردشدگان جامعه است تا خود را دوباره باور کنند، معضل اجتماعی بازیابی خود در جامعه پس از آزادی و پذیرفته شدن توسط اجتماع را مورد بررسی قرار می‌دهد. فیلم در عین نقد اجتماعی نگاهی در راستای نقد فردی هم دارد و تفاوت افراد در مواجهه با فرصت را هم نشان می‌دهد. در آمریکا هر سال ۶۵۰ هزار زندانی آزاد می‌شوند که این به این معناست که روزانه ۲ هزار از بند رسته در جستجوی کار هستند و امیدوار به پذیرفته شدن. این راه برای آنها با توجه به سابقه کیفری و نگاه اجتماع نسبت به زندانی اساساً ساده نیست. به همین علت هم معمولاً دو سوم زندانی‌های آزاد شده آمریکایی پس از حدود ۳ سال دوباره به علت ارتکاب جرم به زندان بازمی‌گردند. این آمار ناامیدکننده اهمیت پروژه‌ای مثل پروژه رستوران ادوینز را نشان می‌دهد. برندون مدیر رستوران فارغ از ترحم و نگاه احساساتی در پی ایجاد یک تجارت موفق است که هم رضایت فردی و هم اثرگذاری جمعی را سبب شود.
عشق به کار سخت
در نهایت کمتر از ۵۰ نفر از زندانیان دوام می‌آورند و مدرک پایان دوره را دریافت می‌کنند. این زندانیان که اغلب با مسئله اعتیاد دست و پنجه نرم کرده‌اند و به همین دلیل، برای تأمین مواد مورد نیاز خود رو به خرده‌فروشی و قاچاق مخدر آورده‌اند، پس از به هوش آمدن و بازگشت از حفره تنگ اعتیاد گویی قدر درد، رنج و کار طاقت‌فرسا را می‌دانند، انگار که به کار سخت عشق می‌ورزند، گویی میلی درونی به عرق ریختن و خسته کردن تن دارند، همچون موجودات زنده‌ای در یک طبیعت وحشی که رکود و ایستادن نابودشان می‌کند این مردان و زنان تلاش می‌کنند قوی بمانند. نابودگر اغلب آنها در درونشان زنده است؛ اعتیاد همان حفره خطرناک در کمین است که ذره‌ای لغزش برای بلعیده شدن توسط آن کافی است و این میل به مبارزه جنگی است با خود برای بلعیده نشدن توسط خودی دیگر. درست مثل ورزشکاری که مدام با محدودیت‌های خود می‌جنگد تا بر ضعف‌هایش غلبه کند، آدم‌های مستند «مهارت‌های کار با چاقو» در حال جنگی فردی و جمعی هستند. برندون این خود نابودگر را زشتی درون می‌نامد که همیشه هست و در همه هست. در فیلم نشان داده می‌شود که آن‌هایی دوام می‌آورند که می‌توانند خود(self) را کنار بگذارند، خود درگیر با منزلت، خودی که همواره دنبال جزئیاتی بی‌اهمیت است تا آن معتاد درون را ارضا کند و خود را در حلقه پیچیده‌ای از ارزش‌های خودمحورانه ساختگی غرق کند.
مستند «مهارت‌های کار با چاقو» اثری امیدبخش است. علاوه بر اینکه مستندی مشاهده‌گر است، مداخله‌گر نیز هست و مستندساز تلاش کرده است تا در روند بازیابی شخصیت‌ها سهیم باشد. به همین دلیل فقط فیلمی شبه تبلیغاتی درباره امید نیست. با اینکه در فیلم اشک، احساس و هیجان -وگاه اضطراب- امید موج می‌زند، اما بر ناامیدی و آن زشتی در کمین نیز نور تابانده می‌شود تا واقعیت به شکلی کامل‌تر برای مخاطب بازنمایی شود.
تماشای «مهارت‌های کار با چاقو» در نماوا
نوشته «مهارت‌های کار با چاقو»؛ زندگی دوباره اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.
