مجله نماوا، حسین آریانی

«منطقه ۹» (District ۹)، به کارگردانی نیل بلوم کمپ یکی از آثار موفق به نمایش درآمده در سال ۲۰۰۹؛ حالا بدل به یکی از مهم‌ترین فیلم‌های علمی تخیلی دو دهه اخیر شده است.

نیل بلوم کمپ، کارگردان جوان و با استعدادِ اهل آفریقای جنوبی، «منطقه ۹» را براساس فیلم کوتاهی از خودش به نام «زنده ماندن در جوبورگ»(Alive in joburg) کارگردانی کرده است. او با ساخت «منطقه ۹» با بودجه‌ای محدود (در قیاس با آثار مشابه در هالیوود) و ۳۰ میلیون دلاری، ضمن رقابت با بلاک باسترهای گرانقیمت و پرسرو صدای روز، مورد تحسین منتقدان قرار گرفت. «منطقه ۹» اولین فیلم بلند سینمایی نیل بلوم کمپ و به تهیه‌کنندگی پیترجکسون مشهور، همچنین کاندیدای دریافت چهار جایزه اسکار بهترین فیلم، فیلمنامه اقتباسی، جلوه‌های ویژه و تدوین شده است.

نیل بلوم کمپ که پیش از فیلمسازی، متخصص جلوه‌‌های ویژه بود، در «منطقه ۹» به کمک همکارانش تلاش کرد جلوه‌‌های ویژه مقرون به صرفه‌ای را طراحی و اجرا کند؛ جلوه‌‌های ویژه دیدنی و تاثیرگذاری که مخاطب در فیلمی با چنین بودجه‌ای انتظارش را نمی‌کشد.

«منطقه ۹» در مورد موجودات فضایی درمانده و مستاصلی است که به دلیل مشکلی که برایشان رخ داده، به ساکنین آفریقای جنوبی و شهر ژوهانسبورگ پناه آورده‌اند. بیگانه‌هایی که مردم، آن‌ها را به خاطر شکل ظاهری‌شان، «میگو» خطاب می‌کنند. (اشاره به نوعی جیرجیرک ساکن آفریقای جنوبی که «میگوی پارکتاون» نام دارد).

برخلاف روال معمول و مرسوم فیلم‌های علمی تخیلی مخاطب در «منطقه ۹» با فضایی انتزاعی و استیلیزه روبرو نیست. لوکیشن‌های واقعی و فُرم بصریِ مستندنما، «منطقه ۹» را بدل به فیلمی متفاوت و دیدنی کرده است. گویی مستندی با موضوع زاغه‌نشینی در حاشیه یک کلانشهر معاصر پیش روی داریم، با این تفاوت که زاغه‌نشینان دراین روایت به جای مردم مستمند، موجودات فضایی بی‌پناه و مفلوک‌اند !

«منطقه ۹» از جمله فیلم‌های علمی تخیلی به شمار می‌آید که نگاه مثبتی به زیست فرازمینی و برخورد و تعامل موجودات هوشمندِ غیرانسانی با انسان‌ها دارند؛ در این میان، مشکلی هم اگر در کار باشد، دلیلش را باید از نگاه چنین آثاری در جاه‌طلبی، سلطه‌جویی و بیگانه هراسی انسان‌ها جستجو کنیم.

بیگانگانی، که آن مهاجمان سنگدل و همیشگی آثار علمی تخیلی نیستند؛ که با کشتن و دربند کردن انسان‌ها قصد تسخیر زمین را داشته باشند؛ بلکه بالعکس این بار انسان‌ها موجوداتی خشن و ظالم‌اند؛ و بیگانه‌ها رفتاری انسانی دارند !

به عبارت دیگر آنتاگونیست‌های معمولِ درام‌های علمی تخیلی یعنی بیگانه‌‌ها، این جا بدل به قربانیان آنتاگونیست‌های تازه‌ای به نام انسان‌ها می‌شوند.

شمایل مثبت و انسانی بیگانه‌ها را در وجود دو موجود فضایی یعنی کریستوفر جانسن و فرزندش متبلورمی‌یابیم که قصد کمک به مرد زمینی درمانده‌ای (فان در مِروه – شارلتو کوپلی) را دارند. البته گاهی به نظر می‌رسد که فیلمساز در بخشیدن وجوه انسانی و عاطفی به بیگانه‌ها دست به اغراق زده است. مثلا می‌توان به پرهیز موجودات فرازمینی از خشونت با وجود رفتار بیرحمانه انسان‌ها اشاره کرد.

شخصیت اصلی «منطقه ۹» یعنی فان در مِروه طبق روال مرسوم آثار علمی تخیلی، می‌بایست همان قهرمان همیشگی و آشنای درام‌های علمی تخیلی باشد، اما او چه در آغاز فیلم (در تقابل با بیگانه‌ها) و چه در اواخر فیلم (در کنار و همراه آن‌ها) بیشتر جلوه‌ی یک ضدقهرمان را دارد .

منطقه ۹ در کنار مضمون علمی تخیلی‌اش اثری تمثیلی درمورد تبعیض نژادی است. برخورد خصمانه و تبعیض‌آمیز انسان‌ها با موجودات فضایی و اسکان دادن آن‌ها در زاغه‌هایی ویران و محقر، پیش از هر چیز، رفتار‌های نژادپرستانه‌ی دوران آپارتاید را به یاد می‌آورند. علائم ورود ممنوعی که در سطح شهر برای دور کردن موجودات فضایی نصب شده، هم تداعی کننده نشانه‌های هشداردهنده دوران آپارتاید هستند.

هم عنوان فیلم و هم عملیات تخلیه منطقه ۹ (انتقال بیگانگان به نقاط دیگر)، یادآور نقل مکان اجباری بیش از ۶۰۰۰۰ سیاهپوست آفریقای جنوبی بین سال‌های ۱۹۶۶ و ۱۹۸۲ از منطقه ۶ شهر کیپ تاون (نخستین اقامت‌گاه و شهر سفید پوستان در آفریقای جنوبی) است؛ که از سال ۱۹۶۶ به بعد منطقه ای «تنها مختص سفیدپوستان» نام گرفت.

«منطقه ۹» از نظر ترسیم چهره‌ای مثبت از موجودات فضایی، تا حدودی یادآور«ئی تی» (استیون اسپیلبرگ، ۱۹۸۲) است. در فیلمِ اسپیلبرگ هم وجود ئی تی تهدیدی برای بشریت تلقی می‌شد و ماموران قصد داشتند او را به اسارت درآورند؛ ولی بچه‌ها مانع از اسارتش می‌شوند و کمک می‌کنند به فضا بازگردد، بیگانه‌ها در «منطقه ۹»، اما یاور و نجات دهنده‌ای ندارند؛ و در این میان، شخصیتی چون فان در مِروه هم ناگزیر به همراهی با بیگانه‌ها است، چرا که با آن‌ها منافع مشترکی دارد.

نیل بلوم کمپ پس از «منطقه ۹» دو فیلم «الیسیوم»(Elysium) و «چپی»(Chappie) را به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۵ کارگردانی کرد. فیلم‌هایی که نتوانستند موفقیتی در ابعاد «منطقه ۹» تکرار کنند.

تماشای «منطقه ۹» در نماوا

نوشته «منطقه ۹»؛ انسانیت، تنها برازنده آنهاست! اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.