«دختر کم‌حرف»؛ درد را می‌توانید اینجا حس کنید
مجله نماوا، ترجمه: علی افتخاری
کالِم بورِد خیلی راحت پذیرفته بود که مارس امسال مراسم جوایز فیلم و تلویزیون ایرلند را دست خالی ترک می‌کند. درام ایرلندی‌زبان و کم‌هزینه «دختر کم‌حرف» (The Quiet Girl) به کارگردانی او یک رقیب عظیم و منهدم‌کننده پیش روی خود داشت: «بلفاست»، فیلم نامزد چند جایزه اسکار به کارگردانی کنت برانا.
بورد میگوید: «ما گفتیم: “خوب، دلپذیر است. ما ۱۰ نامزدی به دست آوردیم. به همین راضی هستیم.”»
اما در شب جوایز، «دختر کم‌حرف» با هشت پیروزی ازجمله در بخش بهترین فیلم عملاً جوایز مهم‌ترین رویداد سینمایی ایرلند را درو کرد. «دریافت همه آن جوایز فوق‌العاده بود.» بورد ۴۱ ساله کمی معذب به نظر می‌رسد. او متواضع و متفکر است و با این مسئله که در مرکز توجه باشد کاملاً راحت نیست.
«دختر کم‌حرف» اولین فیلم بلند سینمایی اوست. فیلم، داستان زیبا و بسیار تکان‌دهنده دختری نه ساله از خانواده‌ای فقیر و پرجمعیت را روایت می‌کند که چون مادرش قرار است نوزاد دیگری به دنیا بیاورد، برای مدتی در اختیار یکی از اقوام او قرار می‌گیرد.
«دختر کم‌حرف» اقتباسی از رمان کوتاه تحسین‌شده «سرپرست» نوشته کلر کیگان است که در سال ۲۰۱۰ منتشر شد. بورد زمانی کتاب کیگان را خواند که در فهرست ۱۰ کتاب برتر به قلم نویسندگان زن ایرلندی قرار گرفت. کتاب، او را در سیل اشک رها کرد: «عمیقاً عاشق داستان شدم… خارق‌العاده بود. داستان را می‌خواندم و فیلم به‌راحتی خودش را در ذهن من می‌ساخت. سبک کیگان به‌آسانی خودش را در اختیار یک اقتباس تصویری قرار می‌دهد. نثر او بسیار دقیق است و در عین حال فضای زیادی برای خواننده باقی می‌گذارد تا شکاف‌ها را پر کند.»
بعد وحشت ایجاد شد: «مطمئن بودم کسی حقوق اقتباس از کتاب را خریده است، اما متوجه شدم به‌طور معجزه‌آسایی در دسترس است.»
داستان اوایل دهه ۱۹۸۰ در نواحی روستایی ایرلند اتفاق می‌افتد، جایی که کات کوچک (کاترین کلینچ که از او به‌عنوان سرشا رونان بعدی یاد می‌شود) با بی‌مهری خانواده‌اش روبروست و همیشه نادیده گرفته می‌شود. پدرش شراب‌خوار و قمارباز است؛ مادر خسته‌اش برای برآورده کردن نیازهای اولیه فرزندان خود تلاش می‌کند. در ابتدای تابستان، پدر وسایل کات را در ماشین فورد کورتینای قراضه خود می‌گذارد و سه ساعت رانندگی می‌کند تا به واترفورد برود و او را به اقوام سالخورده زنش – آیلین (کری کراولی)، دخترعموی زنش و شان (اندرو بنت) شوهر کشاورز ترشرو او – که کات از کودکی ندیده است، بسپارد. به‌تدریج، با مراقبت و مهربانی این آدم‌های غریبه – حمام داغ، برس زدن موهایش، گذاشتن یک پوند در دست او تا برای خود بستنی بخرد – کات جان می‌گیرد. انگار اولین بار است که دیده می‌شود.
داستانی درباره خانواده و غفلت
«دختر کم‌حرف» فیلمی با سادگی درخشان و انسانیت جگرسوز است – پر از جزئیاتی که تماشاگر را با بار عظیمی از احساسات همراه می‌کند. وقتی پدر کات، او را در خانه آیلین و شان پیاده می‌کند یادش می‌رود چمدان او را از صندوق‌عقب بردارد. او می‌ماند و لباس‌هایی که به تن دارد. این صحنه به خوبی گویای بی‌تفاوتی پدر کات است. (معمایی که دختر باید کشف کند این است که چرا خانه این زوج یک کمد لباس پسرانه دارد، درحالی‌که آن‌ها بچه ندارند.) یکی از لحظه‌های محبوب فیلم جایی است که شانِ به‌ظاهر بداخلاق، بی آن که چیزی بگوید یک بیسکویت شکلاتی برای کات روی میز آشپزخانه می‌گذارد. – یک اشاره کوچک از عشق که حرف‌ها دارد.
وقتی «سرپرست» در ۲۰۱۰ منتشر شد، کیگان در گفت‌وگو با آبزرور داستان خود را «سنجش خانه و سنجش غفلت» توصیف کرد. این داستان برای بورد هم چیزی برای گفتن دارد، چیزی درمورد شرمندگی از بدرفتاری با کودکان در ایرلند در گذشته. هیچ اتفاق وحشتناکی برای کات نمی‌افتد. این داستانی درباره سوء استفاده در یتیم‌خانه‌ها یا رختشوی‌خانه‌های مجدلیه در ایرلند نیست.
بورد میگوید: «فیلم هنوز کاملاً از آن پس‌زمینه آگاه است.» او خطی از اعلامیه استقلال جمهوری ایرلند را نقل می‌کند. «بیانیه وعده می‌دهد همه فرزندان ملت را یکسان ببیند. این قطعاً کاری است که جامعه ما همیشه موفق به انجام آن نشده است.» در فیلم، یکی از همسایه‌ها درباره کیت می‌پرسد: «می‌تواند کار کند؟» – انگار این بچه کوچک یک سگ یا یک اسب مزرعه است.
بورد دو سال پیش از آن که «سرپرست» را بخواند، پدر شد. یکی از چیزهای جالب برای او این بود که بچه‌داری در ایرلند چگونه تغییر کرده است. «در ۱۹۸۱ ما در آستانه یک ایرلند مدرن بودیم، اما همچنان بسیار کاتولیک و ازنظر اجتماعی محافظه‌کار بودیم. بچه‌ها دیده می‌شدند، اما شنیده نمی‌شدند. این یک جزء اصلی زندگی ایرلندی در گذشته بود.» آیا خودش هم وقتی بزرگ می‌شد این تجربه را داشت؟ بورد سرش را تکان می‌دهد. «پدر و مادر من لیبرال‌تر بودند، اما هنوز نشانه‌هایی بود. کتک می‌‌خوردیم، با قاشق چوبی و یا چیزهای دیگر.»
بورد میگوید: «روایت داستان از زاویه دید یک کودک تا حدی ناشی از تمایل من به قرار دادن یک کودک در موقعیت مرکزی روایت بود، به‌ویژه کودکی از گذشته ما. این بخشی از انگیزه ما برای صدا بخشیدن به شخصیتی مانند او بود.»
بورد در دوبلین در خانه‌ای دوزبانه بزرگ شد – پدرش معلم زبان آلمانی بود و فقط به زبان ایرلندی با او حرف می‌زد. او و همسرش، کلئونا نی کرولائویی – که تهیه‌کننده فیلم اوست – دو پسر خود را با زبان ایرلندی بزرگ می‌کنند. او میگوید: «حالا دارم به پدرم تبدیل می‌شوم. من با پسرانم انگلیسی صحبت نمی‌کنم.»
تمام کارهای قبلی بورد به زبان ایرلندی بود و وقتی با داستان کیگان مواجه شد، از مدت‌ها قبل فعالانه به دنبال پروژه‌ای برای اولین فیلم بلند سینمایی خود بود. «تمام فیلم‌های کوتاه و مستندی که ساختم به زبان ایرلندی بود. فقط یک پیشرفت طبیعی به نظر می‌رسید.»
زبان ایرلندی رو به افول است و بیشتر تماشاگران در خانه «دختر کم‌حرف» را با زیرنویس می‌بینند. بورد میگوید: «مردم ایرلند رابطه عجیب و غریبی با زبان دارند. همه مجبورند در مدرسه با این زبان صحبت کنند، اما بیشتر بچه‌ها خیلی از آن استفاده نمی‌کنند. آن‌ها می‌توانند به ایرلندی یا هر زبان دیگری بپرسند: “می‌توانم توالت بروم؟”»
بااین‌حال، او متوجه تغییر در درک زبان به‌ویژه در میان افراد جوان شده است. «نمی‌دانم به این دلیل است که آن‌ها ازنظر فرهنگی حساس‌تر هستند یا چیز دیگر. فکر می‌کنم با گذر از یک رکود و یک بیماری همه‌گیر، جامعه ما کمی به درون نگاه کرد و کمی هویت خود را ارزیابی کرد. علاوه بر این با این زبان ارتباط برقرار می‌شود – به نوعی در مسائل مرتبط با غرور ملی پیچیده شده است و یک عامل تشخیص هم وجود دارد. مردم بافت زبان را درک می‌کنند، چون حتی نحوه انگلیسی صحبت کردن ما ایرلندی‌ها رنگ و بوی زبان ایرلندی دارد.»
انتخاب بازیگر نقش اصلی
نقش اصلی را کاترین کلینچ ۱۲ ساله ایفا می‌کند که پیش‌ازاین هرگز جلوی دوربین نرفته بود. سازندگان فیلم به‌خوبی آگاه بودند که پیدا کردن بازیگر مناسب برای نقش کات برای موفقیت پروژه خیلی اهمیت دارد. تست‌های بازیگری در مونستر در جنوب ایرلند انجام شد.
بورد میگوید: «بعد کووید رسید. ما از داوطلبان خواستیم فیلم‌هایی از خودشان برای ما بفرستند و شبکه را گسترده کردیم. فیلمی از یک دختر جوان به نام کاترین کلینچ به دست ما رسید. کلئونا اولین بار او را دید. به من زنگ زد و گفت: “کالم باید این را ببینی. فکر می‌کنم ما کات خودمان را پیدا کردیم.”»
«کاترین سکوت و وقار مورد نیاز این شخصیت را داشت و هوش عاطفی که به‌نوعی قابل لمس است. او مایل بود اجازه دهد دوربین به‌نوعی شاهد او باشد و این روش واقعاً قابل توجه بود. او هیچ‌وقت جلوی دوربین بازی نکرده بود.»
جستجو برای پیدا کردن لوکیشن‌ها منجر به کشف خانه‌ای روستایی و به لحاظ سینمایی بسیار مناسب شد که دختر قرار بود تابستان خود را در آنجا بگذراند. این ملک در کو میث در شرق ایرلند قرار دارد. شکل خانه تا حد زیادی بدون تغییر ماند.
بورد در بین فیلمسازان کار لین رمزی و کلی رایکارد را بیش از همه تحسین می‌کند. او میگوید «رایکارد بدون گول زدن تماشاگر می‌تواند به چیزی برسد که می‌خواهد و این کار را فوق‌العاده انجام می‌دهد. فیلم “برخی زنان” او یکی از احساسی‌ترین تجربه‌هاست. خیلی کم‌حرف است، خیلی ظریف است. این نوع فیلمسازی واقعاً برای من الهام‌بخش است.»
رنسانس در سینمای ایرلندی‌زبان که با فیلم «هیولا» به کارگردانی تام سالیوان در ۲۰۱۹ آغاز شد، به یک ابتکار مالی به رهبری شبکه ایرلندی زبان تی جی ۴ – که بودجه تولید «دختر کم‌حرف» را تأمین کرد – نسبت داده می‌شود. بورد فکر می‌کند این طرح حاصل افزایش اعتماد به فرهنگ ایرلندی‌زبان است. تنها در شش ماه گذشته در ایرلند چهار فیلم ایرلندی‌زبان ساخته شده است.
درنهایت چرا «دختر کم‌حرف» قلب خیلی‌ها را تسخیر کرده است؟ پاسخ بورد مشخصاً از روی تواضع است. «اوم، دلیلش را دقیقاً نمی‌دانم. فکر می‌کنم فیلم چیزی میگوید، شاید درباره کشور، گذشته ما و شخصیت ما.»
در نمایش‌های مختلف فیلم، مردم با گریه به سمت او می‌آیند. «زنی هشتاد و چند ساله را دیدم. او در کودکی تحت سرپرستی قرار گرفته بود و گفت فیلم احساس او را هنگام ورود به این خانه‌های جدید کاملاً نشان می‌دهد. فیلم همه آن احساسات را به او بازگرداند. او گفت: “درد را می‌توانستم اینجا حس کنم.”»
نماینده ایرلند در جوایز اسکار ۲۰۲۳
«دختر کم‌حرف» در نود و پنجمین جوایز اسکار به نمایندگی از ایرلند در بخش بهترین فیلم بلند بین‌المللی حضور دارد و شرکت سوپر آن را آمریکای شمالی اکران می‌کند. فیلم اولین بار در دنیا در بخش نسل Kplus جشنواره برلین به نمایش درآمد و برنده جایزه بزرگ بهترین فیلم از نگاه هیئت داوران بین‌المللی شد و بعد جایزه فیلم برگزیده تماشاگران و بهترین فیلم ایرلندی جشنواره دوبلین را از آن خود کرد.
«دختر کم‌حرف» در جوایز فیلم و تلویزیون ایرلند به‌جز جایزه بهترین فیلم، جوایز بهترین کارگردان، بازیگر زن نقش اصلی (کاترین کلینچ)، تدوین، طراحی صحنه، فیلمبرداری، موسیقی متن و بهترین ستاره نوظهور اسکرین ایرلند (کالم بورد) را نیز دریافت کرد. فیلم در سینماهای ایرلند و بریتانیا اکران بسیار موفقی داشت و به‌تازگی از مرز ۹۰۰ هزار یورو عبور کرد و به پرفروش‌ترین فیلم ایرلندی‌زبان تمام دوران و یکی از موفق‌ترین فیلم‌های ایرلندی ازنظر منتقدان سینما و به لحاظ استقبال تماشاگران در سال‌های اخیر تبدیل شد.
بورد میگوید: «ما به‌عنوان نماینده ایرلند در نود و پنجمین دوره جوایز اسکار، بی‌صبرانه منتظر شروع این فصل جدید هستیم.»
او این روزها روی فیلم بعدی خود «دست‌های شکسته» کار می‌کند که درامی درباره یک دعانویس در دهه ۱۹۷۰ در ایرلند است. بورد درباره مسیر کاری مورد علاقه خود میگوید: «دوست دارم در دنیای فیلمسازی بلند بمانم. فیلم داستانی به لحاظ ساختار و مضمون چیزی در خود دارد. در عین حال به ایرلندی که در آن متولد شدم خیلی علاقه دارم. من مجذوب داستان‌هایی هستم که در گذشته یا گذشته نزدیک اتفاق می‌افتند.»
منبع: گاردین، اسکرین دیلی
تماشای فیلم «دختر کم‌حرف» در نماوا
نوشته «دختر کم‌حرف»؛ درد را می‌توانید اینجا حس کنید اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.
