مجله نماوا، علی اصغر کشانی

یکی از پرکشش‌ترین گونه‌ها در کادر و سکوی نماوا به انبوه پرزرق فرآورده‌های پویانمایی اختصاص دارد. گزیده‌ای انباشته و بی‌مانند از بهترین‌ها از سرتاسر دنیا که تنها ده تا از بین آن‌ها به عنوان نمونه‌هایی برجسته و ممتاز در این نوشتار پیشنهاد شده است.

۱۰ – اسمورف‌ها

۲۳ اکتبر ۱۹۵۸ وقتی پیر کالیفورد(پیو) در دفتر کارش در بروکسل مشغول خلق دهکده کوچک و جمع و جور اسمورف‌ها در اعماق جنگل‌های پر از قارچ‌های بزرگ بود، هیچکس فکر نمی‌کرد موجودات کوچولوی آبی رنگ سربه هوایی که به‌وجود می‌آورد، بیش از هر چیز خالق هیجان و سرگرمی و ماجراجویی شوند. کاراکترهای بازیگوش، طناز و مصممی که (با مبارزه با گارگومل شخصیت شیطان‌صفت ماجرا) هر کسی را بیش از هر چیز به یاد هفت کوتولهِ سفید برفی می‌انداختند. وسوسه خلق تلویزیونی این کاراکترهای پرماجرای بلژیکی اوایل دهه هشتاد، تلویزیونی ان‌بی‌سی آمریکا را رها نکرد، طوری که حاصل کار مشترک کمپانی‌های ایالات متحده و بلژیک، انیمیشن خیال‌سازانه، مهیج و پر از رویایی کودکانه شد که تا سال‌ها و نسل‌ها بچه‌ها را درگیر خود ساخت.

۹- الفی اتکینز

وقتی کمپانی مایپو در اواسط دهه دوهزار تصمیم گرفت کتاب دوست داشتنی گونیلا بریستروم نویسنده خوش‌فکر سوئدی که از سال ۱۹۷۲ میلیون‌ها نسخه از آن به بیش از سی زبان زنده دنیا ترجمه شده را به انیمیشن برگرداند، شاید بیش از هر چیز به طرفداران پر و پا قرص ماجراهای بانمک پسر کوچولو کنجکاوی فکر می‌کرد که آنها دوست داشتند ارتباط او با پدر پرحوصله، آرام و منعطفش که لبریز از خرده داستان‌های ساده و بی‌شیله پیله‌ای است را از آن به بعد به جای صفحات کاغذی در قاب کوچک دنبال کنند. این مجموعه انیمه‌های ۱۶ قسمتی محصول کشورهای آمریکا و نروژ به کارگردانی آوریل کوو بیش از هر چیز سرشار از موقعیت‌های روزمره زندگی (از شعبده بازی، هدیه دادن، بستن بند کفش، جشن تولد، قایم باشک، خوابیدن شبانه، دوست خیالی، شجاعت، صبحانه خوردن، ترس از تاریکی و…) است که گاه با فانتزی‌های کودکانه، ماجراجویی‌های خانوادگی و بازی‌ها و شخصیت‌های برگرفته از تخیلات، لذت‌ها و عوالم قشر خردسال درهم آمیزی شده است.

۸- آستریکس

کتاب‌های کمیک فرانسوی که رنه گوسینی داستان‌هایش را نوشت و آلبرت اودرزو آن را تصویرسازی کرد بیش از هر چیز معرف دوران تاریخی زمامداری و لشکرکشی رومی هاست. برخی از این ماجراها در سلسله انیمیشن‌های آستریکس مثل گلادیاتور، حلقه برگ غار، هدیه سزار، سابقه ارابه رانی و… به صورت مستقیم در روم باستان می‌گذرد و بسیاری دیگر هم در سایر مناطق اروپا (انگلستان، فرانسه، یونان، آلمان، سوئیس، بلژیک، اسپانیا، اسکاتلند و…) و برخی دیگر از آفریقا تا خاورمیانه و هند را در بر می‌گیرد. بسیاری از اتفاقات و ماجراها (شامل المپیک، قالیچه جادویی، درس، هنرپیشگی، طالع بینی، نفت و…) یا در دهکده گل (مکان رخداد و لوکیشن اصلی داستان) رخ می‌دهد و یا از دهکده گل (جایی که رئیس ماتیکس به عنوان کدخدای بداخلاق ده با شکوه و وقار به‌خصوص‌اش همواره در پی مخالفت با شخصیت‌های اصلی ماجراست) آغاز می‌شود. در عین حال آستریکس قهرمان این ماجرا، جنگجوی زبروزرنگی است که تمام ماموریت‌های خطرناک به او داده می شود، ماموریت‌هایی که آستریکس با قدرت فوق بشری که با کمک معجون جادویی «جادوگر جادوفیکس» به دست آورده، به سرانجام می‌رساند. اوبلیکس دوست صمیمی آستریکس بر خلاف او شخصیت تنومندی است که همیشه در مبارزات به کمک آستریکس می‌آید تا ماجراهای این انیمیشن مهیج، با وجود کارهای بامزه او، سرگرم کننده‌تر جلوه کند.

۷- لونی تونز

کمپانی برادران وارنر اوایل سال ۲۰۰۰ جمعی از کاراکترهای محبوب انیمیشن از باگز بانی، دافی داک، پورکی پیگ، المر فاد، سیلوستر، کایوت و رودرانر تا توئیتی، گرنی، یوسمیتی سم، تاسمانی، ماروین و اسپیدی گنزالس را در سریال انیمیشن «لونی تونز» گرد هم آورد تا به خلق ماجراهایی جذاب و پرحادثه دست بزند. تعداد و تضاد کاراکترها(شخصیت‌هایی چون پورکیِ: آرام و صبور و خونسرد در مقابل دافیِ: وراج و تنبل و دروغگو در کنار توئیتیِ: مهربان، دوست داشتنی و صمیمی) با انبوهی از داستانک‌ها، برخوردها، هیجان و مسخره بازی‌ها، فضایی تماشایی، خنده‌دار، پر تعقیب و گریز و بامزه خلق کرده است. هر کدام از این کاراکترها به تنهایی غول‌های پر جاذبه و پر طرفدار قصه‌های منحصر به فرد ژانر انیمیشن در هالیوود هستند، حالا تصور کنیم این خلاقیت برادران وارنر در گنجاندن این‌ها کنار هم، چه رعد و برقی آفریده است.‌

۶- مورچه و مورچه‌خوار

جذابیت‌های این محصول اواخر دهه شصت آمریکا نه به خاطر تلاش‌های پی در پی و البته بی‌نتیجه مورچه خواری سمج برای به دست آوردن و نوش جان کردن مورچه‌ای بانمک است، بلکه بیشتر به دلیل هوشمندی سازندگان این پویانمایی دوست داشتنی در طراحی کاراکتر، دیالوگ‌نویسی، تضادها و خلق داستان‌های ساده در فضایی پرجاذبه است. تضادهایی چون مورچه‌خواری تنومند اما خنگ در برابر مورچه‌ای ریزه‌میزه اما زبر و زرنگ و باهوش. بسیاری از موقعیت‌های این انیمیشن فریتز فرلنگ و دیوید دپاتی(خالقان پلنگ صورتی) آنقدر صمیمی و ساده و روان‌اند که حد و مرز طرح و توطئه را جابجا می‌کنند. هواداران و دوست داران این کمدی خالص و سرگرم‌کننده دوران طلایی خلق شاهکارهای انیمیشن، نه فقط شیفتگی‌شان به صدای صداپیشگان (در ایران مهدی آرین‌نژاد به جای مورچه‌خوار و حسن عباسی به جای مورچه و در نسخه اصلی جان باینر به جای هر دو کاراکتر صحبت کرده است) بلکه هیچگاه فراموش نمی‌کنند مورچه‌خوار چگونه اسپاگتیش طعم مورچه گرفت یا اول صبح به سوسیس در حال راه رفتن سلام داد و یا آنقدر بدشانس بود که اتوبوس سالیانه جهانگردی در حساس‌ترین شرایط او را له و لورده کرد و یا حقه سوراخ فوری‌اش برعکس عمل می‌کرد. با این حال شاید پیرنگِ مورچه و مورچه خوار شباهت‌هایی به آثار قدمای خود چون «تام و جری» داشته باشد، اما این محصول پرجاذبه یونایتد آرتیست بی‌شک الهام‌بخش بسیاری از آثار پرجاذبه پس از خود شد.

۵- اسکوبی دو

داستان‌های این انیمیشن پرهیجان، پر از اتفاقات فراطبیعی، موجودات عجیب، ارواح فضایی، هیولاها، زامبی‌ها، هرکولوئید و رخدادهای عجیب و پررمز و راز، بیش از آنکه در پی حل معماهای اسرارآمیز لایه‌های داستانی ماجرا باشد، درصدد نشان دادن تلاش دسته‌جمعی و مصرانه نوجوانان داستان برای مقابله با مهاجمانی هستند که شهرشان را به خطر انداخته‌اند. هر چند سال‌ها این جنس از انیمه که در آن مبارزات کودکان با نیروهای شر با تعبیر وحشت‌آفرینی و خشونت در میان کودکان مورد انتقاد جدی خانواده‌ها قرار گرفته، اما شخصیت‌های بامزه، ماجراجو و شجاع اسکوبی دو، خوراک سن و سال تین ایجرهای سراسر دنیاست؛ بچه‌هایی که ذهنشان لبالب از بی‌قراری، هیجان، حرکت و خیال‌سازی است.‌ این پویانمایی محصول کمپانی هانا باربرا که بعدها برادران وارنر عهده‌دار تولیدش شدند، با شخصیت مرکزی سگ زرنگِ کودن، علاوه بر ماجراجویی‌های چهار شخصیت جذابش (دافنه: دخترِ ثروتمند؛ ولما: دختر باهوش، شگی: پسر وارفته و فِرِد: جوان طراح مقابله با شرارت…)، سرشار از آموزش اعتماد به نفس، ایجاد روحیه مقابله با بدی و تصویری از احساس همکاریِ تیمی تا رسیدن به هدف است.

۴- ماجراهای حماسی کاپیتان زیرشلواری

با وجودی که داو پیلکی نویسنده و تصویرگر ماهر آمریکایی می‌توانست کاپیتان زیر شلواری را در سطح یک رمان ساده مدرسه‌ای و خانوادگی نگه دارد، اما این قصه به ظاهر تک بعدی و اولیه، با پهلو زدن به تخیلات کودکانه، اندک اندک جنبه‌های ماجراجویانه علمی تخیلی، اکشن و ترسناک به خود می‌گیرد (قصه جرج و هارولد پسران نوجوان هنرمند و خلاقی که مدیر مدرسه بداخلاق و زورگوی خود را هیپنوتیزم و او را تبدیل به ابر قهرمان می‌کنند) و در سطح بندی درهم آمیزی شده‌ای از زیرگونه‌ها، ناگهان مولفه‌های کمدی و طنز نیز به آن افزوده می‌شود تا این آرتیست چیره دست (با تیراژ هشتاد میلیونی کتابش در سرتاسر دنیا) آنقدر مایه در اختیار دیوید سورن، فیلمساز فاکس قرن بیستم قرار دهد که اولین انیمه حماسی این کمپانی عظیم‌الجثه را در سال ۲۰۱۷ خلق کند. یکسال بعد از این قدرت‌نمایی، وقتی «ماجراهای حماسی کاپیتان زیرشلواری» به عنوان دنباله کار سورن با حمایت نتفیلکس در ۴۵ قسمت ساخته شد، بسیاری از مایه‌های پیلکی (ماجرای اردوی تابستانی، سفر تفریحی، بازی پینتبال، مسابقه قایق سواری، هفته والدین در مواجهه با داستان دندانپزشک مرزنشین، هیولای ترسناک، مخلوقات شیطانی و… ) گسترش پیدا کرد تا ظرفیت‌های این انیمیشن پر سر و صدا، بیش‌تر خود را نشان دهد.

۳- لوک خوش شانس

وقتی کمیک بوک «رنه گوسینی» با همه ماجراجویی‌ها، با تمام وجوه طنز و با کلیه مختصات ژانر وسترنش سه کشور آمریکا، آلمان و فرانسه را درگیر تولیدش کرد، داستانی از غرب وحشی شکل گرفت که در آن یک کابوی بی‌کس و زبردست یک هفت‌تیرکش تمام عیار با کاه کنار لبش، در پی برقراری عدالت، راهی مبارزه با بدطینتان شد. انیمیشن «لوک خوش شانس» با آوازه‌ای که یافت، با محوریت قهرمانِ تنها که اول بار در ۱۹۸۳ در ۲۶ قسمت توسط شرکت هانا باربرا تولید و پخش شد، بیش از آنکه تصویرگر ماجراهای مهیج در تاریخ پانصد سال گذشته آمریکا باشد، معرف شخصیت‌های گیرا، بامزه و دوست داشتنی‌اش (از «جالی» اسب باهوش، موقر، متفکر و «بوشوِگ» سگ خنگ و وراج و دست و پاچلفتی گرفته تا برادران دالتون و ششلول بندان تبه کار و دست و پا چلفتی شهر) است. دیدن این پویانمایی پر ماجرا بدون شک لذت بردن از آمریکایی‌ترین ژانر سینماست.

۲- ماجراهای تن تن و میلو

این خبرنگار ماجراجو، سخت کوش، زیرک، پرتلاش و همیشه پاک دستِ بلژیکی که با کوشش‌های قهرمانانه‌اش آفرینشگرش را به یکی از مشهورترین کارتونیست‌های جهان تبدیل کرد، بیش از هر چیز، آموزنده بی‌پروایی، هوشمندی و انعطاف پذیری برای کودکان و نوجوانان است. کاراکتر چند وجهی تن تن که با میلو (سگ سفید برفی وفادارش)، در کنار کاپیتان هادوک (ناخدای بی‌مبالات، پُرگو، تند مزاج و خشن) و در بهره‌مندی از پرفسور تورنسل (فیزیکدان و مخترع حواس پرت باسواد و البته گیج و ساده) و در همراهی با دوپون و دوپونه (کارآگاهان دوقلوی شلخته، ناشی و خنگ و بامزه) در سفر به جای جای قاره‌های پهناور از چین و تبت و هند گرفته تا خاورمیانه و مصر و کنگو و از پرتقال و ایتالیا گرفته تا جامائیکا و آمریکا و از اعماق دریا گرفته تا کره ماه، همچون محققی عملگرا در مراوده با مهمانداران هواپیما، کلکسیونرها، روسای پلیس، نمایندگان شرکت‌های نفتی، وزرا، خانواده های سلطنتی و میلیاردرهای خسیس در پی کشف تخلف دزدان دریایی، مراکز اتمی، دلالان عتیقه، قاچاقچیان اسلحه، جاعلین اسکناس، استعمارگران، نژادپرستان، مافیا و در پی تصویری از جنگ سرد و رقابت‌های نفتی است. رئالیسمِ این شاهکار هرژه برگرفته از رویدادهای تاریخ معاصر از دوره جنگ جهانی اول و دوم آغاز و تا اوج دوران جنگ سرد ادامه می‌یابد. تلویزیون فرانسه و کانادا این کمیک بوک علمی تخیلی، معمایی، ماجراجویانه و پر از شوخی، اسلپ استیکِ پرخواننده هرژه (یک سده پس از تولد هرژه، تن‌تن به عنوان یکی از محبوبترین کامیک‌های اروپایی سدهٔ بیستم در بیش از ۷۰ زبان و بیش از ۲۰۰ میلیون نسخه چاپ شد) را که به صورت «لینیه کلر» طراحی شده (فیگورهایی با مرز مشخص و سطوح رنگی یکنواخت و بی‌سایه) و در طول داستان فاصله خود با واقع‌گرایی را از دست نمی‌دهد، از اوایل دهه نود میلادی به صورت ۳۹ قسمت نیم ساعته در جذاب‌ترین شکل ممکن توسط مایک هری و جمعی از حرفه‌ای‌های پویانمایی تولید و در سه فصل روانه آنتن کرد تا نشان دهد ماجراهای تن تن، همیشه و ماندگار و برای تمام نسل هاست.

۱-عصر حجر

عصر حجر محصول کمپانی هانا باربارا اثری در ژانر خانوادگی به عنوان جذاب‌ترین و پرمخاطب‌ترین محصول پویانمایی سال‌های تحول هنر در دنیا، توانست در طول سه دهه از موفق‌ترین مجموعه انیمیشن‌های پربیننده و خوشایند و مورد علاقه تمام طیف‌های مخاطبان باشد ‌و سال‌های سال در صدر نظرسنجی پربیننده‌ترین کارتون‌های دنیا قرار گیرد. شخصیت‌های اصلی عصر حجر (فرد ‌و ویلما، بارنی و بتی) دو خانواده دوران عصر حجر که در همسایگی هم زندگی می‌کنند در میان انبوهی از کاراکترهای بامزه، خیلی زود به عنوان سوپراستارهای کارتونی تبدیل به اجزای دوست داشتنی از فرهنگ پاپ آمریکایی و در پی آن محبوب سرتاسر دنیا شدند. پرسوناژهایی که بسیار سریعتر از آنکه کسی فکرش را بکند تکان سنگینی به صنعت تلویزیون و مهم‌ترین از آن صنعت پویانمایی در جهان دادند.

نوشته ۱۰ انیمیشن منتخب نماوا / از «اسمورف‌ها»ی آبی و جذاب تا «ماجراهای تن تن و میلو» اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.