«جاماندگان»؛ فیلم به مثابه شخصیت
مجله نماوا، محمد تقی‌زاده
هشتمین فیلم الکساندر پین فیلمساز آمریکایی، بیش و کم در راستای دیگر آثار جمع و جور و ساده او قرار می‌گیرد؛ قصه آدمهای معمولی و ساده.
از حیث این سادگی و عادی بودن است که الکساندر پین را با اسطور سینمای ژاپن یاسوجیرو اوزو مقایسه می‌کنند. در سینمای اوزو نیز سادگی و روزمرگی از موتیف‌های تکرارشونده فیلم‌ها بوده اما پرداخت ساده این سینماگران از کجا نشات می‌گیرد؟
سادگی و عادی بودن شخصیت‌ها در فیلم «جاماندگان» از نابلدی الکساندر پین حادث نشده است؛ این یک خصوصیت کارگردان‌هایی چون اوزو، ویم وندرس (در برخی آثار)، روبر برسون و همین الکساندر پین است که توان ساده‌سازی پیچیده‌ترین و در عین حال عمیق‌ترین مقولات هستی‌شناسانه به اموری ساده و همه فهم را دارند. این گونه ساده‌سازی از سَر تسلط و تبحر بر داستان‌گویی و اجرا حاصل شده است. در جهان پیچیده و پرخرج بلاک‌باسترها و فیلم‌های عظیم هالیوودی که انوع و اقسام تمهیدات برای پیشبرد داستان فیلم وجود دارد، جاماندگان و الکساندر پین غنیمتی ارزشمند است که باید قدر آن را دانست.
امتیاز اصلی و طراحی پایه فیلم «جاماندگان» بر پرورش شخصیت‌های آن صورت گرفته است. داستان دو خطی فیلم به ماجرای گذران تعطیلات کریسمس در یک مدرسه مربوط می‌َشود که سه نفر به دلایل مختلف مجبور به ماندن در مدرسه و نرفتن تعطیلات می‌شوند همین موقعیت ابزورد و تلخ و هولناک به خودی خود، بار تراژیک زیادی را منتقل می‌کند و فضای لازم را برای شروع کار کاراکترهای مورد علاقه پین فراهم می‌کند: آدمهای معمولی تنها و منزوی.
هر سه کاراکتر فیلم یعنی «پل»، «مِری» و «تالی» آدمهای تنها و گوشه‌گیری هستند که به نوعی در زندگی دچار سرخورده شدند و سمت ناخوشایند روزگار به آنها رو کرده است. پل، همسر و خانواده‌ای ندارد و مدرسه مامن و تنها محل برای گذران کریسمس برایش است. مری از درگذشت فرزندش رنج می‌برد و او هم مجبور است تعطیلات را در مدرسه طی کند و تالی به عنوان جوان‌ترین فرد این گروه نیز به نوعی از خانواده‌اش پس زده شده و مادرش پس از جدایی از پدر بیمارش، با یک مرد پولدار ازدواج کرده تا پازل تنهایی، تلخی و رنج این پسربچه جوان در مواجهه با همکلاسی‌ها و معلمانش تکمیل شود. این مثلث قرار است پیش‌پرنده داستان فیلم «جاماندگان» در طول بیش از ۲ ساعت زمان فیلم باشند.
شخصیت‌پردازی در فیلم «جاماندگان» تدریجی، غیرمستقیم و در خلال موقعیت‌‌ها و تقابل‌ها رخ می‌دهد از این رو عمده اتفاقات فیلم کارکرد دراماتیک در فیلمنامه دارند و تقریبا سکانس زائد و اضافی در فیلم وجود ندارد و هر موقعیت و هر تقابلی به نحوی در حال تکمیل پازل شخصیت پردازی این سه کاراکتر هستند که علاوه بر برخی تفاوت‌ها، شباهت‌هایی نیز دارند.
پل، مری و تالی هر سه تنها هستند، گذشته خوبی نداشتند و بخش مهمی از این بدخلقی‌ها و رفتارهای نامتعارف از پس آن گذشته سخت و ناخوشایند پدید آمده است. هر سه گوشه‌گیر هستند و دوست و رفیق آنچنانی در زندگی‌شان وجود ندارد و این موقعیت تعطیلات چند هفته‌ای فرصتی برای نزدیکی آنها به هم شده است. هر سه این کاراکترها یا خانواده‌ای ندارند یا خانواده، آنها را مطرود و رها کرده است اما در این میان نزدیکی و قرابت شخصیت تامی و پل به نوع و شیوه‌ای متفاوت و ویژه پرداخت شده است.
پل با بازی درخشان پل جیاماتی بازیگر گزیده‌کار اما پرتوان آمریکایی با انگس تالی با بازی هنرپیشه تازه کار آمریکایی که شمایل جالب و مرتبطی نیز با شخصیت خود دارد، ارتباطی متفاوت و متقارن در فیلم دارند به نحوی که می‌توان آن را به نوعی آینه یکدیگر تصور کرد. انگس یادآور جوانی پل و پل تداعی‌گر آینده انگس می‌تواند باشد. به همین دلیل است که لحظات دونفره میان انگس و پل از لحظات دونفره بقیه کاراکترها بیشتر است گویی فیلمساز تعمدا این دو نفر را در مقابل هم قرار داده تا از تقابل و ترحم این دو نفر، شخصیت درونی و سرخورده این دو را آشکار سازد.
نکته حایز اهمیت و جذاب در نوع روایت «جاماندگان» بدین گونه است که گویی این کاراکترها به تطور تدریجی و تعمدی محدود و محدود می‌شوند تا در نهایت به کاراکتر مرکزی فیلم یعنی پل برسند و همه این اطلاعات و آدم‌ها به نوعی در خدمت شخصیت‌پردازی پل صورت گرفته است از همین رو است که باید شخصیت پل را مهم ترین کاراکتر فیلم در نظر گرفت که فیلمنامه در خدمت شخصیت‌پردازی کارکتر او نوشته و اجرا شده است.
«جاماندگان» ساختاری کلاسیک دارد و فیلمنامه نیز از الگوهای درام نویسی و شخصیت‌پردازی این مدل پیروی می‌کند. کاراکترها کم کم و به طور نامحسوس پرورش می‌یابند و در نهایت فرآیند تحول و سیر آنها طی می‌شود. این گونه تغییر و تحول کاراکترها مسیر درام «جاماندگان» را شکل داده و امتیاز اصلی فیلم به پرداخت پرجزئیات، ساده اما عمیق و باورپذیر و موثر آنها مربوط می‌شود.
نوشته «جاماندگان»؛ فیلم به مثابه شخصیت اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.
